Varikosel
Varikosel Nedir?
Varikosel, testisin toplardamarlarının varisleşmesi yani genişlemesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu durum, bacaklarda görülen varislerin testisteki karşılığı olarak düşünülebilir. Varikosel çoğu zaman ergenlik döneminde veya genç erişkinlikte fark edilir. Genellikle yavaş yavaş gelişir ve çoğunlukla sol testiste görülür. Bunun nedeni ise sol testis toplardamarının anatomik olarak dik açı ile ana damara bağlanmasıdır. Bu nedenle damar içindeki basınç sağa göre daha yüksektir.
Varikosel Nasıl Oluşur?
Vücuttaki damarlar, çeşitli organlardan kanı kalbe geri taşır. Normalde bu damarlarda kanın doğru yönde hareket etmesini sağlayan kapakçıklar bulunur. Ancak, testiküler damardaki kapakçıklar düzgün çalışmadığında, yerçekimi skrotumda kanın birikmesine neden olabilir ve bu durum sonucu varikosel oluşur.
Varikosel Nedenleri Nelerdir?
Varikoselin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, temel mekanizma toplardamarlardaki kapakçıkların yetersiz çalışmasıdır. Normalde bu kapakçıklar kanın kalbe doğru tek yönlü akmasını sağlar. Kapakçıkların bozulması durumunda kan geriye kaçar ve damarlarda birikerek genişlemeye yol açar. Bu genişleme, zamanla varikosel görünümünü oluşturur.
Ergen Varikoseli (Adolesan Varikosel) Nedir?
Ergen varikoseli, genellikle ergenlik dönemindeki hızlı büyüme sürecinde ortaya çıkar ve ergenlik öncesinde nadir görülür. Çoğu zaman belirti vermez ve genellikle tesadüfen hasta veya hekim tarafından fark edilir.
Yetişkinlerde varikosel tedavisinin ana amacı doğurganlığı artırmakken, ergenlerdeki asıl hedef testisleri ileride oluşabilecek hasardan korumak ve gelecekteki doğurganlığı güvence altına almaktır.
Tanı ve tedavi süreci ergenlerde daha karmaşıktır; çünkü bu dönemde testisler hızla büyür ve hormon seviyeleri sürekli değişir.
Ergenlik dönemi varikoselinde genellikle şu durumlarda cerrahi önerilir:
- Testis hacminde %20’den fazla kalıcı fark olması,
- Semen analizinde bozulma saptanması,
- Testiste ve testis torbasında hayat kalitesini bozan ağrı bulunması.
Çalışmalar, ameliyat sonrası %60–90 oranında etkilenen testiste normal büyümenin sağlandığını göstermektedir.
Bu nedenle, ergen varikoselinde cerrahi kararı, ağrı varlığı, testis hacmi farkı, semen analizi ve hormon düzeyleri gibi birçok faktör birlikte değerlendirilerek verilmelidir.
Ayrıca, cerrahi düşünülmeden önce hastalar en az 6–12 ay izlenerek, testislerde kendiliğinden büyümenin olup olmadığı takip edilmelidir.
Ergenlerde semen analizi her zaman kolay uygulanamadığından, cerrahi kararı çoğunlukla testis hacminde yaşanan değişikliğe göre verilir.
Ertelemeyin, Hemen Görüşelim!
- Feneryolu Bağdat Caddesi No 85/1 Posta Kodu: 34724 Kadıköy/İstanbul - Türkiye
Varikosel Ne Kadar Yaygındır?
Varikosel oldukça yaygındır. Aslında tüm yetişkin erkeklerin %15’inde varikosel vardır.
Pek çok erkekte, varikosel hayat boyu fark edilmez veya herhangi bir soruna yol açmaz.
Ergenlerin de yaklaşık %20’sinde varikosel bulunur ve bunların bir kısmı muhtemelen kendiliğinden kaybolur.
Varikosel ile İlişkili Problemler Nelerdir?
Varikosel üç ana probleme yol açabilir:
- Kısırlık
- Testisin testosteron üretiminde düşüş
- Testis ve testis torbası bölgesinde rahatsızlık hissi ve ağrı
Bazı durumlarda, varikosel azoospermiye, yani menide hiç sperm bulunmamasına bile yol açabilir.
Varikosel o kadar yaygın bir durumdur ki bazen hayat boyu fark edilmeden kalır ve varikoseli olan erkeklerin yaklaşık %80’i herhangi bir tıbbi müdahale olmadan eşleriyle doğal yolla çocuk sahibi olabilmektedir.
Ayrıca, varikoseli olan çoğu erkek hormonal sorun veya testislerde ağrı ya da rahatsızlık yaşamadan hayatına devam edebilir.
Varikosel Testisi Nasıl Etkiler?
Varikoselin testisi nasıl etkilediği ile ilgili birçok teori vardır.
Testisler, vücut sıcaklığından yaklaşık 2 ila 4 derece daha düşük bir sıcaklıkta en iyi şekilde çalışır. Varikosel nedeniyle bu ısıda yaşanan artış sperm ve testosteronun üretimini olumsuz etkileyebilir.
Diğer teoriler arasında testis üzerinde kitle etkisi oluşturması ve testisi, testiküler damarın üstünde bulunan adrenal bezden gelen çeşitli kimyasallara maruz bırakması sayılabilir.
Varikosel Tehlikeli midir?
Varikosel hayatı tehdit etmez, ancak nadiren tehlikeli durumlarla ilişkili olabilir.
Örneğin, bir varikosel sağ tarafta oluşursa ve sol tarafta yoksa, bunun karın içinde bir kitle veya başka bir anormallik nedeniyle oluşmadığından emin olmak gerekir.
Ayrıca, varikosel yatar pozisyondayken küçülmeli veya dolgunluğu azalmalıdır; çünkü yerçekimi artık pampiniform pleksus damarlarını doldurmaz.
Eğer varikosel küçülmüyorsa, bu durum karında kitle veya tümör gibi bir tıkanıklık olabileceğini düşündürür.
Varikoseller testosteron üretimi üzerinde de etkili olabilir. Ancak varikoseli olan birçok erkek tedavi olmadan hayatları boyunca yeterli testosteron seviyelerini korur.
Nadir durumlarda, varikosel ciddi testosteron düşüklüğüne yol açabilir ve bu da metabolik sendrom, diyabet ve osteoporoz gibi komplikasyonlara neden olabilir.
Bunlara ek olarak, varikosel erkek kısırlığının en sık görülen nedenlerinden biridir.
Varikosel, testislerde ısı artışına ve sperm hücrelerinde hasara yol açan bir yıpranma sürecine yol açarak sperm üretimini ve kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Bu durum; sperm sayısında azalma, hareketlilikte düşme ve morfoloji bozuklukları ile kendini gösterebilir.
Bu nedenle özellikle çocuk sahibi olmakta zorlanan erkeklerde varikoselin değerlendirilmesi ve gerektiğinde tedavi edilmesi önemlidir.
Varikosel Boyutu için “Derecelendirme” Sistemi Nedir?
Varikosel derecelendirme sistemleri, varikoselin boyutunu tanımlamaya yardımcı olur ve tedaviye yön verir.
Çeşitli sistemler geliştirilmiştir, ancak günümüzde en yaygın kullanılan ölçek aşağıdaki gibidir:
- Derece 0: Sadece ultrasonla görülür, fizik muayenede tespit edilemez (subklinik varikosel)
- Derece 1: Hasta valsalva manevrası (“ıkınma”) yaptığında muayenede hissedilir
- Derece 2: Ikınma olmadan bile elle hissedilir
- Derece 3: Testis torbasında gözle görülür şekil bozukluğu oluşturur
Derece II ve III içerisinde bile, deneyimli hekimler farklı boyutlar ayırt edebilir ve bu bulgular, varikoselin tedavi edilip edilmeyeceğine karar verilmesine yardımcı olabilir.
Varikosel Hayatın İlerleyen Dönemlerinde Sorunlara Yol Açabilir mi?
Varikosel, hem doğurganlık parametrelerinin hem de testosteron seviyelerinin zamanla kademeli olarak etkilenebileceğini göstermektedir.
Ayrıca, varikosel onarımı yapılan erkeklerin neredeyse tamamında ameliyat sonrası testosteron seviyelerinde artış görülür. Ancak bu, varikoseli olan tüm erkeklerin tedavi edilmesi gerektiği anlamına gelmez. Birçok erkek de hayatı boyunca varikoseli olduğunu bilmeden hiçbir şikayeti olmadan yaşayabilir.
Varikosel Belirtileri Nelerdir?
Varikosel, çoğu kişide belirgin bir şikâyete yol açmaz ve genellikle rutin muayeneler sırasında fark edilir. Ancak bazı hastalar testiste dolgunluk, ağırlık veya gün sonunda artan hafif ağrı tarif edebilir. Özellikle uzun süre ayakta kalındığında veya fiziksel efor sonrası şikâyetler belirginleşebilir. İleri olgularda, damarlardaki genişleme dışarıdan da fark edilebilir ve “solucan yumağı” şeklinde bir görünüm oluşturur.
Çocuk sahibi olamayan erkeklerde sperm kalitesini olumsuz etkileyebildiği için %40 lara varan oranda altta yatan neden varikosel olabilmektedir. Bu nedenle bu hastalarda da varikosel mutlaka araştırılmalıdır.
Varikosel Genellikle Ne Zaman Fark Edilir?
Varikoseller genellikle aşağıdaki durumlardan biri nedeniyle fark edilir:
- En yaygın olarak, kısırlık değerlendirmesi yapılan tamamen hiçbir şikayeti olmayan erkeklerde tespit edilir.
- Testis torbasında bir kitle, hasta veya doktor tarafından rutin muayenede fark edilebilir.
- Hasta , testis ve testis torbası bölgelerinde rahatsızlık, dolgunluk ya da ağrı hissiyatı ile doktora başvurabilir.
Varikosel Ne Tür Bir Ağrıya Neden Olabilir?
Varikosel nedeniyle testis ve testis torbası bölgelerinde rahatsızlık, dolgunluk ya da ağrı hissiyatı gelişebilir.
Hastalar genellikle testis gölgesinde ağrıyan bir his tarif eder ve bu his genellikle uzun süre ayakta kalma veya aktivite ile ilişkilidir. Rahatsızlık genellikle sırtüstü yatmak ve ayakları yukarı kaldırmakla azalır.
Ağrısı olan hastaların değerlendirilmesi; diğer patolojileri ekarte etmek için skrotal ultrasonografi ve enfeksiyonu dışlamak için idrar tahlilini de içermelidir.
Ağrının başka bir nedeni bulunamadığında ve ağrının özellikleri varikosel ile uyumlu olduğunda varikosel ameliyatı düşünülebilir, ancak varikosel onarımının ağrıyı kesin olarak ortadan kaldıracağı garanti edilemez.
Sadece skrotal ağrı nedeniyle varikosel ameliyatı planlanan hastalarda ameliyat sırasında
spermatik kordun sinirlerinin mikroskopik denervasyonu da düşünülebilir.
Varikosel ve Erkek Kısırlığı İlişkisi
Varikosel, çocuk sahibi olma sorunuyla doktora başvuran erkeklerin yaklaşık %40’ında yapılan muayenede saptanır.
Yani her 10 erkekten 4’ünde varikosel tespit edilebilmektedir. Bu da varikoselin, erkek kısırlığının en sık karşılaşılan nedenlerinden biri olduğunu göstermektedir.
Varikoseller, derecesine göre (hafif, orta, ileri derece) ve tek taraflı mı yoksa her iki testiste mi bulunduğuna göre sınıflandırılır.
Ancak önemli olan varikoselin düşük ya da yüksek dereceli olması fark etmeksizin doğurganlık üzerinde olumsuz etkisinin olabileceğinin bilinmesidir.
Yani sadece yüksek dereceli olanlar değil, düşük dereceli varikoseller de sperm üretimini ve kalitesini bozabilir.
Güncel araştırmalar, varikoselin sadece sperm sayısını ve hareketini değil, spermin işlevini de bozabileceğini ortaya koymuştur.
Bu bozulmalar, bazen klasik semen (meni) analizlerinde herhangi bir sorun görünmeden de ortaya çıkabilir. Yani hastanın sperm sayısı normal gözükse bile spermler görevini tam yapamayabilir.
Ayrıca testislerden sadece birinde varikosel olsa bile, artmış ısı ve dolaşım bozukluğu nedeniyle diğer testisin de olumsuz etkilenebileceği bilinmektedir.
Bu durum hem sperm üretimini hem de hormon dengesini bozabilir.
Varikosel Tanısı Nasıl Konulur?
Tanı çoğunlukla ürolojik fiziki muayene ile konur. Muayenede hasta ayaktayken testis toplardamarlarının belirginleştiği hissedilir. Testis hacminin takibi,ve ven çaplarının değerlendirmesi için renkli Doppler ultrasonografi kullanılır. Bu yöntemle aynı zamanda kanın geri kaçış miktarı ölçülür.
Fiziki muayenede tespit edilmeyen yalnızca ultrason ile tespit edilen varikosellerin (Subklinik) klinik olarak anlamlı olmadığı düşünülür çünkü bunlar nadiren testis fonksiyonunu bozar veya rahatsızlığa neden olur.
Ultrason; hastanın anatomisi nedeniyle fizik muayenenin zor olduğu durumlarda veya başka bulgular doktoru skrotal ultrason istemeye yönlendirdiğinde varikoseli gösterebilir.
Büyük varikoseller çoğu zaman çıplak gözle görülebilir veya hasta skrotumunda “solucan torbası” gibi bir his fark edebilir.
Ancak, daha yaygın olarak, varikosel sadece doktor muayenesi sırasında tespit edilir.
Bu nedenle, bir varikoseli tespit etmenin en iyi yolu, bir ürolog tarafından dikkatli fizik muayenedir.
Deneyimli genel ürologlar bile bazen tanı konusunda emin olamayabilir bu nedenle herhangi bir şüphe durumunda ultrason yapılmalıdır.
Varikosel Tedavisi
Varikosel tedavisi, hastanın şikâyetleri ve çocuk sahibi olma planına göre belirlenir. Hiçbir şikâyeti olmayan ve çocuk sahibi olmayı planlamayan erkeklerde genellikle tedavi gerekmez, düzenli takip yeterlidir.
Şikâyeti olan veya kısırlıkla ilişkilendirilen olgularda cerrahi tedavi uygulanır. Günümüzde en yaygın yöntem mikroskobik varikoselektomidir. Bu ameliyatta genişlemiş damarlar bağlanarak kanın normal yollardan geri dönmesi sağlanır.
Tedavi edilmemiş varikosel bazı kişilerde kısırlık riskini artırabilir. Bunun dışında, testiste hacim kaybı (atrofi), kronik rahatsızlık hissi gelişebilir. Cerrahi sonrası ise nadir de olsa hidrosel oluşumu veya varikoselin tekrar etmesi görülebilir.
Varikosel Ne Zaman Ameliyat Edilmelidir?
Varikoselin tedavi edilip edilmeyeceğine karar;
- Varikoselin boyutu,
- Hastanın doğurganlık hedefleri,
- Düşük testosteron belirtileri veya skrotal rahatsızlık,
- Testosteron gibi kan testleri ve/veya semen analizi bulgularına göre verilir.
Ayrıca, hastanın kadın partnerinin yaşı ve doğurganlığı da varikosel tedavisine karar verirken çok önemlidir.
Kadın partner henüz değerlendirilmemişse, varikosel yönetimini değiştirebilecek bir durumun olmadığından emin olmak için temel testlerden geçmelidir.
Testis fonksiyonunu zamanla daha fazla bozulmadan korumak ve geliştirmek için varikosel onarımının güçlü kanıtları vardır; ancak bu, varikoselin boyutu ile yakından ilişkilidir.
Bu nedenle, testis fonksiyonu doğrudan semen analizi, testis hacim ölçümü ve/veya kan testleri ile değerlendirilmelidir.
Eğer testiste hasar olduğuna dair kanıt varsa, varikosel onarımı; testis fonksiyonunu geliştirmek ve/veya daha fazla bozulmayı önlemek için önemli olabilir.
Testis, varikoselden etkilenmemiş görünüyorsa, varikoselin tedavi edilip edilmemesi konusunda farklı görüşler vardır.
Gelecekteki testis fonksiyonunu korumak için varikosel ameliyatı istiyorsanız, cerrahınızla ayrıntılı bir şekilde görüşmeniz ve ölçülebilir bir fayda elde etme şansınızın ve prosedürün yan etki risklerinin farkında olmanız önemlidir.
Burada en önemli konu yalnızca bu “risk-fayda oranı” uygun olduğunda tedaviyi önermek olduğudur.
Tedaviye alternatif olarak, varikoseli olan hastalar zaman içinde izlenebilir;
bunun için düzenli semen analizi, kan testleri ve ultrason takipleri yapılır ve yalnızca varikoselin testis fonksiyonunu bozduğuna dair kanıt olduğunda tedavi edilir.
Kısırlık yaşayan bir çiftte erkek partnerde varikosel onarımı şu durumlarda endikedir:
- Erkekte objektif olarak erkek faktörü olduğuna dair kanıt varsa (ör. anormal semen analizi)
- Kadının doğurganlığı sağlam veya tedavi edilebilir durumdaysa
- Erkek kısırlığına yol açacak başka belirgin bir neden yoksa (örn. tıkanıklık, malignite veya genetik bozukluk)
Varikosel Nasıl Ameliyat Edilir?
Artık çoğu hastada varikosel ameliyatlarını mikrocerrahi subinguinal varikosel ligasyonu şeklinde uygulamaktayız. Bu yaklaşım; en yüksek başarı oranını, en düşük komplikasyon oranını sağlar ve karın içi ciddi yaralanma riskini neredeyse tamamen ortadan kaldırır.
Mikrocerrahi Subinguinal Varikosel Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Bu prosedür için hasta genel veya spinal anestezi ile uyutulur. Kasık alt kısmında küçük bir kesi yapılır ve spermatik kord dediğimiz, testise giden damar ve kanalların bulunduğu yapı dikkatlice izole edilir.
Ardından, genişlemiş toplardamarlar bulunur, mikroskop altında bağlanır, böylece kanın testisten geri kaçışı engellenir. Testis fonksiyonu için önemli yapılar korunur.
Neden Subinguinal Mikrocerrahi Operasyon Yapılmalıdır?
Subinguinal yaklaşım, kas liflerinin kesilmesini önler, bu da ameliyat sonrası ağrının azalmasına ve fıtık riskinin düşmesine yol açar. Bu işlem sırasında son teknoloji cerrahi mikroskop kullanımı,
önemli yapıların dikkatli korunmasına ve sadece varikosele katkıda bulunan damarların bağlanmasına olanak tanır.
Bu da ameliyat sonrası olası komplikasyonları (ör. hidrosel) önlemeye yardımcı olur.
Mikrocerrahi Subinguinal Varikosel Ameliyatı Sonrası Hastanede Kaç Gün Kalınır?
Mikrocerrahi varikoselektomi işlemi sıklıkla günübirlik bir işlemdir, bu nedenle hastalar genellikle aynı gün taburcu edilir.
Varikosel Ameliyatının Komplikasyonları Nelerdir?
- Kalıcı/tekrarlayan varikosel
- Testis torbasında ve ameliyat bölgesinde morarma
- Enfeksiyon
- Testis hassasiyeti
Hidrosel: Testis etrafında sıvı birikimi (hidrosel), çok az sayıda hastada görülebilir.
Varikosel Onarımı Doğurganlığı Nasıl Olumlu Etkiler?
Varikosel ameliyatı, çocuk sahibi olma şansını önemli oranda arttıran bir tedavi yöntemidir.
2. derece varikoseli olan ve kısırlık nedeniyle takip edilen 540 erkekte yapılan önemli bir çalışmada, mikrocerrahi varikoselektomi sonrası hastalar 1 ve 2 yıl boyunca izlenmiştir.
Çalışmanın sonuçları oldukça dikkat çekicidir:
- Toplam hareketli sperm sayısında %50’den fazla artış, hastaların yarısında (271 kişi) görülmüştür.
- Ortalama 7 ay içinde (1–19 ay arası) hastaların %36,6’sında eşleri kendiliğinden hamile kalmıştır.
- Daha önce tüp bebek (IVF/ICSI) önerilen hastaların %31’i, ameliyat sonrası artık aşılama (IUI) ile çocuk sahibi olabilecek duruma gelmiştir.
- Aşılama adayı olan erkeklerin %42’si, ameliyat sonrası doğal yolla çocuk sahibi olma şansına ulaşmıştır.
Bu sonuçlar, mikrocerrahi varikosel ameliyatının sperm kalitesini belirgin şekilde iyileştirebileceğini ve doğal yolla gebelik ihtimalini artırabileceğini göstermektedir.
Ayrıca, bu ameliyat sayesinde bazı çiftlerin tüp bebek gibi ileri üreme yöntemlerine olan ihtiyacı azalabilir.
Varikosel Ameliyatı Testosteron Üretimini Etkiler mi?
Testisler, hem sperm hem de erkeklik hormonu olan testosteronu üretir. Varikosel, bu damarların genişlemesine ve testislerin ısısının artmasına yol açtığı için, testislerin çalışmasını yavaşlatabilir.
Bazen bu durum, testosteron seviyesinin düşmesine de neden olabilmektedir.
Ameliyatla varikosel düzeltildiğinde ise, çoğu erkekte testosteron üretimi toparlar ve hormon seviyesi yükselir.
Bu artış özellikle, ameliyat öncesinde testosteron seviyesi düşük olan erkeklerde daha belirgin olarak gözlenmektedir.